PROTEZ (PROTETİK DİŞ TEDAVİSİ)
Protez genel anlamı ile vücutta kaybedilmiş bir organ veya dokunun yapay malzemeler kullanılarak fonksiyonel ve estetik olarak geri kazandırılması anlamına gelmektedir.
Diş hekimliğinde sabit ve hareketli protezler olarak ikiye ayrılmaktadır. Sabit protezler yerinden çıkmayan tek diş kaplamalar ve köprüler iken ; hastalar tarafından takıp çıkartılabilen hareketli protezler ise tam damaklar(hiç dişsiz) veya parsiyel damaklardır.
- Sabit Protezler(Kron-Köprü)
Sabit protezler var olan dişlerden yada implantlardan destek alan ve hastanın ağzından kendisinin çıkartamadığı protezlere denmektedir.
Tek dişin üzerine dişin uygun şekilde küçültülmesi sonrası alınan ölçüye göre yapılan yapay dişlere Kron (Kaplama) denmektedir.
Eğer arada diş boşlukları var ise yandaki dişlerdeki kronlara bağlı bir şekilde eksik dişlerin yerine konulması için yapılan protezlere ise Köprü adı verilmektedir.
Eğer sadece diş destekli bir tedavi planlanıyor ise var olan dişler diş hekimi tarafından yeterli miktarda ve şekilde küçültülerek ölçü alınarak yapılır. Alınan ölçüler (kalıplar) diş teknisyenine gönderilir. Diş teknisyenleri bu ölçüleri baz alarak protez işlemlerini yaparlar.
Kron ve köprüler için en sık kullanılan malzeme metal destekli porselendir. İnce bir metal alt yapı üstüne porselenin şekillendirilmesi
İle yapılmaktadır. Porselenin en büyük dezavantajı alt yapının metal olması nedeni ile daha mat bir görüntüye sahip olmasıdır.
Porselen dışında günümüzde sabit kron-köprü protezlerin hem estetik hem de fonksiyonel özelliklerini geliştirmek amaçlı bir çok farklı malzeme ve teknik kullanılmaktadır. Bu teknik ve malzemelerin başlıcaları Zirkonyum, Emax, Empress olarak sayılabilir.
Zirkonyum klasik metal destekli porselende kullanılan metal alt yapı yerine zirkonyum malzemesi kullanılarak yapılan kron-köprülerdir. Zirkonyum esasen bir metal olsa da beyaz rengi yapılan protezlerin ışık geçirgenliğinin çok daha fazla olmasını sağlar ve gerçek dişe yakın optik özellikler kazandırmaktadır. Zirkonyumun en büyük dezavantajı ise daha rijit(sert) olması nedeni ile daha kırılgan bir yapı sahiptir.
E-max veya Empress porselenler,alt yapısında basınç altında sıkıştırılmış kristal yapılı seramik çekirdek porselen bulunan ya da tamamıyla blok olarak güçlendirilmiş porselenden yapılan estetik olarak en gelişmiş kaplamalardır. Metal alt yapı ya da zirkonyum alt yapı bulunmamaktadır. Tam porselenler olarak ta bilinmektedirler. Laboratuvar aşamaları teknik olarak oldukça hassas uygulamalardır.
Dayanıklılıklarının daha az olması ve maliyet yüksekliği nedeni ile estetik uygulamalarda daha çok ön grup dişlerinde ve küçük azı dişlerinde, tek diş kaplamalar ya da nadiren kısa köprü uygulamalarında tercih edilmektedir.
- Hareketli Protezler
Ağız içerisinde yeterli sayıda veya olması gereken yerlerde dişler yoksa ve implantlardan faydalanılması düşünülmüyorsa hastaların takıp çıkartabildikleri protezler yapılmaktadır. İki tip hareketli protez vardır. Total protez(tam damak) ağızda hiç diş kalmamış sadece yumuşak doku, dişeti destekli protezlerdir. Parsiyel protez (çengelli protez) ağız içerisinde kalan dişlerden destek alarak hem diş hem de diş eti dokusu destekli protezleri tanımlamak için kullanılır.
Yapılan hareketli protezlerin sayısı implantların yaygınlaşması ile her geçen gün daha da azalmaktadır. Bu protezlerin hareketli olması, çoğunlukla damak veya dil bölgesinden geçen plastik veya metal bantların olması hastaların konforunun düşmesine neden olmaktadır.
Özellikle parsiyel protezler artık estetik özellikleri artırmak için hassas bağlantılı protezler, hareketli proteze destek ve tutuculuk için kullanılacak dişlere kroşe adı verilen çengel benzeri yapılar ile değil kaplama ve protez içine saklanan apareyler ile tutunan protezler kullanılmaktadır.